İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamada ıspanak zehirlenmesi nedenin atropin ve skopolamin içeren zararlı maddeler olduğu belirtildi. Ispanakların arasına karıştığı söylenen güzel avrat otunun yüksek miktarda alınması koma ve hatta ölüme bile neden olabiliyor. Peki, güzel avrat otu yaprakları pişirilirse ne olur? Güzel avrat otu ve yabancı otlar içerisinde yer alan atropin ve scopalamin (skopolamin) nedir?
Onlarca vatandaş ıspanaktan zehirlendi
Başta İstanbul olmak üzere Ankara, Çanakkale ve birçok ildeki vatandaşlar zehirlenme şüphesi ile acil servislere başvurdu. Rahatsızlananlar bulanık görme ve kas güçsüzlüğü şikayetiyle hastaneleri doldururken, zehirlenmelere ıspanak tüketiminin neden olduğu belirlendi.
Yüksek miktarda alınırsa ölüme neden olabilir
Daha sonra yapılan incelemelerde, zehirlenmelerin asıl nedeninin ıspanak değil, ıspanakların arasına karıştığı söylenen güze lavrat otu olduğu ortaya çıktı. Güzel avrat otu ile gelişen zehirlenmeler antikolinerjik sendroma yol açabiliyor. Bitkinin yüksek miktarda alınması letarji, koma ve hatta ölümle sonuçlanabilen ciddi klinik tabloya neden olabilir.
İl Tarım Müdürlüğü'nden atropin ve scopalamin uyarısı
İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ıspanak zehirlenmesi ile ilgili olarak, "Zehirlenmeye ıspanaklara karışan patlıcangiller familyasından, atropin ve scopalamin (skopolamin) içeren yabancı otların neden olduğu analizlerle ortaya çıkmıştır" açıklamasında bulundu. Vatandaşlar ise atropin ve scopalaminin (skopolamin) ne olduğunu ve zararlarını araştırıyor. İşte atropin ve scopalaminin zararları...
Atropin nedir?
Atropin, atropa bella donna (güzel avrat otu) adlı bitkiden elde edilen bir alkaloiddir. Antikolinerjik yapıdadır. Tıpta çok değişik kullanım alanları vardır. Atropin, yan etkilerine daha duyarlı oldukları için çocuklarda ve yaşlılarda dikkatli kullanılmalıdır. Prostat hipertrofisinde veya büyümesinde, idrar zorluğuna neden olabilir. Paralitik ileus ve pilor stenozu olan hastalarda kullanılmamalıdır. Regional arteritis ve ülseratif kolitli hastalarda ileusa veya megakolona yol açabilir. Ya da özofagusta reflu şiddetini arttırabilir.
Çocuklara dikkat edilmeli
Atropin dar açılı glokomlu hastalara verilmez. Zira göz içi basıncını arttırarak akut krizi davet eder. Çevre sıcaklığı yüksek ise veya hastanın ateşi varsa hiperpireksiyi provoke edebileceğinden özellikle çocuklarda çok dikkatli kullanılmalıdır. Atropinin yüksek dozlarda farelerde fetus üzerinde zararlı etkisi görülmemiştir. İnsanlarda yapılmış kontrollü araştırma yoktur. Atropin gebelikte, umulan faydaları potansiyel riskine göre yüksekse kullanılmalıdır. Gebelikte veya doğuma yakın, atropin intravenöz olarak anneye verilirse fetusta taşikardiye neden olabilir. Antikolinerjikler laktasyonu inhibe eder. Atropin az miktarda süte geçer. Emziren annelerde kullanılmamalıdır. Çünkü bebekler antikolinerjiklerin etkisine çok hassastır.
Kalp çarpıntısına neden olabilir
Kalp operasyonlarında, tirotoksikoz, kalp yetmezliği gibi taşikardinin mevcut olduğu durumlarda kalp atımını arttırabilir. Akut miyokard infarktüsü geçirenlerde kullanım dikkat gerektirir, infarkt kötüleşebilir. Atropin özellikle yaşlı veya beyin hasarlı hastalarda mental konfüzyona yol açabilir. Miyastenia graviste ekstrem bir dikkatle kullanılmalıdır. Parkinson tedavisinde dozun arttırılması ve başka bir tedaviye geçilmesi yavaş yapılmalı ve atropin birdenbire kesilmemelidir. Beyin hasarlı veya down sendromu (mongolizm) bulunan kişilerde atropine duyarlılık artmıştır.
En sık rastlanan bulgular neler?
Ağız kuruluğu, görmede bulanıklık, siklopleji, midriazis, fotofobi, anhidroz, idrar tutukluğu, idrar retansiyonu, taşikardi, çarpıntı ve kabızlıktır. Daha seyrek olarak intraoküler basınç artması, tat duygusu kaybı, başağrısı, başdönmesi, uyuklama, yüzde kızarma (flushing), insomnia, bulantı, kusma, karında şişkinlik, deri alerjisi, eksitasyon ve konfüzyon görülemez.
Scopalamin (skopolamin) nedir?
Solanaceae (patlıcangiller) ailesine ait Hyoscyamus niger (ban otu), atropa bella donna (güzel avrat otu), scopolia carniolica vb. bitkilerin yaprak ve tohumlarından elde edilen, atropine benzer etkilere sahip antikolinerjik bir alkaloid. Skopolamin, amnezik etki gösterir, bulantı ve kusmayı önler, tükürük salgısını azaltır, kas spazmını çözer, pupilla’yı genişletir.
