1990'larda ortaya çıkan enerji içecek pazarı, ağırlıklı olarak 15-35 yaş grubu tarafından tüketiliyor. Kişi başına tüketimde Avustralya, Yeni Zelanda, Avusturya, Suudi Arabistan ve İsrail başı çekiyor. Türkiye'de 50'ye yakın markanın enerji içeceği satılıyor. Yerel üretici sayısı ise azınlıkta. Pazarda yılda yaklaşık 250 milyon kutuluk (60 milyon litre) enerji içeceği tüketiliyor.
ENERJİ İÇECEĞİ NE ZAMAN VE NEDEN YASAKLANDI?
Dünyada 70 ülkede satışı devam eden enerji içecekleri, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın 2017 yılındaki düzenlemesi ile birlikte Türkiye'de 18 yaşından küçüklere satılması yasaklandı. Düzenlemeyle birlikte kutulara, günde yarım litreden çok içmeyin' ibaresi eklendi, içeceklerin spor tesislerinde ve okullarda satışı yasaklanıp, reklamının yapılmamasına da karar verildi.
İçeriğinde yüksek miktarda şeker, kafein, fiziksel ve zihinsel performansı artıran taurin, ginseng, inositol ve glukuronolakton bulunduran ve bağımlılık yapabilen enerji içecekleri, çocuklar ve 18 yaş altı kişilere yasak olmasının yanı sıra yaşlılar, diyabetikler, yüksek tansiyonu olanlar, gebe ve emzikli kadınlar, metabolik hastalığı olanlar, böbrek yetmezliği olanlar ile kafeine hassas kişilere tavsiye edilmiyor.
ENERJİ İÇECEKLERİNİN İÇERİĞİ NEDİR, İÇİNDE NE VAR?
Enerji içeceklerinin ana maddesi su ve şekerdir (sukroz ve/veya glikoz). Yüksek miktarda şeker ve kafeine sahip olan enerji içeceklerinin içeriğinde ayrıca taurin ve ginseng gibi uyarıcı bileşenler bulunur.
Bir kahve fincandan iki kat daha fazla kafein barındıran enerji içeceklerinin 250 ml'lik bir kutusunda 80 mg kafein bulunurken, 100 ml'i ise 12 gr şeker barındırır.
Türkiye'de Tarım ve Orman Bakanlığı'nın 2017'deki düzenlemesi sonucunda enerji içeceklerinde, litrede en fazla 150 mg kafein bulundurulmasına karar verildi. Ayrıca, enerji içeceğinin bileşiminde litrede inositol 100 miligram, glukoronolakton 20 miligram, etil alkol 3 gr, taurin 800 miligramdan fazla olmaması şartı getirildi.
Bileşiminde kafeinle taurin, inositol ve glukoronolakton maddelerinden birini veya birkaçını içeren aromalandırılmış alkolsüz içecekler enerji içeceği dışında başka bir gıda adı ile piyasaya sunulmamasına karar verildi.
Meyveli olarak adlandırılan enerji içeceklerinde meyve oranı, gazlı olanlarda ağırlıkça en az yüzde 4, gazsız olanlarda ise ağırlıkça en az yüzde 10 olacak şekilde düzenlendi.
ENERJİ İÇECEĞİ ZARARLI MI, NEDEN ZARARLI?
İçeriğindeki kafein nedeniyle sıvı kaybının derinleşmesine yol açan enerji içecekleri, kalp hızını artırarak kalp ritmini bozar. Enerji içeceklerinin içeceğinde 2 adet espresso'ya eş değer kafein bulunur. Bu da kalpte çarpıntı, ellerde titreme, ritim sorunlarına, hatta ani ölümlere yol açabilir.
* Fazla tüketilmesi kafein zehirlenmelerine yol açabilir.
* İçeriğindeki yüksek kafein oranı nedeniyle bağımlılıklara neden olup vücudun dengesini bozabilir.
* İçeriğinde aşırı şeker barındırdığı için vücudun aşırı su kaybetmesine neden olabilir.
* Hamileliğin ilk aylarında tüketilen enerji içecekleri vücuda alınan aşırı dozda kafeinden dolayı düşüğe neden olabilir.
* Kalp hastalıklarını içeriğindeki maddelerden dolayı tetikleyerek beklenmedik kalp krizlerine yol açabilir.
* Enerji içecekleri, alkol ve ilaç ile birlikte kullanıldığında ciddi klinik sorunlara yol açabilir. Alkol ya da ilaçla tüketilen enerji içecekleri hızlı kalp atışı, çarpıntı, mide ağrısı ve kan basıncı yükselmesi gibi bazı yan etkiler meydana getirir. Alkol ile tüketildiğinde tolere edici bir özellik göstererek alkol zehirlenmelerine yol açabilir.
* Özellikle orta yaşlı kişilerin ve yaşlıların enerji içeceklerini alkol ile birlikte tüketmeleri ani kalp krizlerine yol açabilir.
ENERJİ İÇECEKLERİ ÇOCUKLAR İÇİN ZARARLI MI?
Amerikan Kalp Derneği'nin geçtiğimiz yıllarda yaptığı araştırmalar, enerji içeceklerinin çocuklar için ölümcül tehlikeleri bulunduğunu ortaya koydu. 5 bin ayrı olaya ilişkin bulguları incelenmesiyle oluşturulan araştırma, enerji içeceklerinin özellikle 6 yaş altındaki çocuklarda kalp ritmi bozukluklarından kan basıncı düzensizliklerine kadar birçok tehlikesi olduğunu ortaya koydu. Ayrıca uzmanlar, enerji içeceklerinin içeriğinde bulunan yüksek şeker nedeniyle çocukları obezite ve diş çürümesi gibi sorunların da beklediğini dile getiriyor.
ENERJİ İÇECEKLERİ VÜCUDA NASIL ETKİ EDER?
Enerji içeceği içeriğinde bulunan kafein nedeniyle tüketildikten 10 dakika sonra kana karışarak tansiyonu yükseltir ve kalp atışını artırır. 15 dakika sonra konsantrasyonu artırır, 30 dakika sonra ise kafein emilimi durarak uyku halini dağıtır ve göz bebeklerini büyütür.
Sporcular tarafından antrenman ve yarışmalarda kullanılmasıyla bilinen ve bu yönüyle sporcu içeceği olarak da adlandırılan enerji içecekleri, alkol ve kahve eşliğinde de tüketiliyor. Büyük tehlike içeren bu tüketim şekilleri 7'den 70'e herkes için önemli sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
