Sirkadyen ritim vücudun kimyasal ve hormonal üretim ve metabolizmasını yaklaşık 24 saatlik döngü boyunca düzenler. Bu nedenle sirkadyen ritim bozulursa bu döngülerde de bozulma yaşanır ve gün verimsiz geçebilir. Bu ritim uyku zamanında uyumanızı ve uyanmanız gerektiğinde uyanmanızı sağlar. Peki Sirkadyen ritim nedir? İşte detaylar…
Ayrıntılarına girildiğinde epey karmaşık gibi duran bu kavramda aslolan "usta saat” gibi çalışmasıdır. Beyin hücreleriyle birlikte 24 saat boyunca birbirine entegre çalışan Sirkadyen ritim vücudun düzenli çalışmasını sağlar. Sirkadyen ritmin en önemli yönlerinden biri uyku döngünüz ve ihtiyaç duyduğunuz uyku miktarıdır. Sirkadyen ritim aşağı yukarı 24 saattir ancak kişiden kişiye değişir. Sirkadyen ritimler vücut tarafından üretilir ama dış uyaranlar onları etkileyebilir. Işık, sirkadyen ritmin en büyük değişkenlerinden biridir. Kendi kendinize bırakıldığınızda bir saat fazladan uyumak isteyebilirsiniz ama güneşin odaya dolmasına izin verdiğinizde sirkadyen ritminiz sizi uyandırmak için "yeniden ayarlanabilir.”. Kısa sirkadyen ritmi olan kişiler genelde "sabah” insanları olarak bilinir çünkü güneş doğduğunda ayık ve uyanmış olurlar. Uzun sirkadyen ritmi olanlar mahmur olmaya eğilimlidir.
Ritim bozulursa olumsuz etkileri olabilir
Sirkadyen ritminizi alt üst etmenin ciddi olumsuz etkileri olabilir. Çok sıklıkla denizaşırı yolculuklarda görülür, sirkadyen ritmi kısa süreli kesintiye uğratırsanız jet lag, yorgunluk, yönelim bozukluğu (dezoryantasyon) ve uykusuzluk yaşayabilirsiniz. Sirkadyen ritmimizi kronik olarak veya uzun süre zarflarında bozarsanız uyku bozukluklarına, bipolar bozukluğa yol açabilir, hatta kalp damar hastalığı ve kanser riskinizi artırabilirsiniz. Ergonomi açısından, sirkadyen ritminizde bozulma üretkenliğinizi ciddi ölçüde kesintiye uğratabilir. Dikkat vermeyi ve kesin sonuçlara ulaşmayı zorlaştırabilir, yorgunluğunuzu artırabilir.
Kansere karşı sirkadyen ritim buluşu
Kanser konusunda yaptığı önemli çalışmalarla dünya çapında adını duyuran Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, kanser tedavisinde ''sirkadiyen saat (ritmik saat) '' buluşuna imza atmıştı. Sancar’a göre, sirkadiyen saat DNA onarımını kontrol eder. DNA onarımı günün belli saatlerinde artar, belli saatlerde de minimum seviyeye iner. Sirkadyen saat ile DNA onarımının ne zaman minimum ne zaman maksimum olduğunu belirleniyor. DNA onarımı potansiyelinin en az olduğu zaman ilaç tedavisi uygulayarak, hem ilacın etkisini çoğaltmak, hem de yan etkileri azaltmak amaçlanıyor. Sirkadiyen saat konusundaki çalışmalar kalın bağırsak kanseri, deri kanserini önlemeyi amaçlıyor.
