Merkezi yönetim bütçe açığı, harcamalardaki artış trendinin giderleri tetiklemesi ve ekonomik aktivitedeki yavaşlamanın gelirlere negatif etkisiyle yılın ilk dört ayında yüzde 135.1 artışla 54.5 milyar TL’ye yükseldi.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre bütçe Nisan’da 18.3 milyar TL açık verdi. Bu rakam 2018 yılı Nisan ayında 2.8 milyar TL olmuştu. Ekonomistler Nisan ayındaki artışın büyük bölümünün TCMB’nin kar transferinin her yıl Nisan ayında gerçekleşmesine karşın 2019’da Ocak’ta gerçekleşmesine bağladılar.
Verilere göre Nisan 2018’de 356 milyon TL faiz dışı fazla verilmiş iken, 2019 yılı Nisan ayında 13.2 milyar TL faiz dışı açık verildi.
Bütçe açığı 2018 yılı Ocak-Nisan döneminde 23.2 milyar TL iken 2019 yılı ilk dört ayda yüzde 135.1 artışla 54.5 milyar TL oldu.
Verilere göre benzer şekilde faiz dışı denge de bozulma belirginleşti. Faiz dışı denge 2018 yılı Ocak-Nisan döneminde 2.2 milyar TL fazla vermiş iken 2019 ilk dört ayda 16 milyar TL açık verdi.
Bakanlık verilerine göre ilk 4 ayda bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 18.9 artarak 276 milyar TL oldu. Bütçe giderleri ise ilk 4 ayda yüzde 29.5 artarak 330.4 milyar TL olarak gerçekleşti.
Türkiye ekonomisinin makro anlamda, özellikle de benzer ülkelere kıyasla, en güçlü olduğu alanların biri olan bütçe dengesi, 2016’da yaşanan darbe girişiminin etkilerini azaltmak için alınan önlemlerle kısmen bozulmaya başladı.
Bunun yanı sıra başta Kuzey Irak ve Suriye olmak üzere jeopolitik gelişmeler nedeniyle güvenlik harcamalarındaki artış da bu etkiyi tetikledi.
Geçen yıl 24 Haziran seçimleri öncesi kamu emekli ve çalışanlarına yönelik atılan genişlemeci adımlar ise harcamalar tarafındaki yükselişin kalıcı olarak hızlanmasına neden oldu.
Hükümet 24 Haziran seçimi öncesi emeklilere kalıcı yılda iki kez ikramiye ödenmesine kadar vermişti. Bu ikramiyenin kamuya maliyeti yıllık yaklaşık 22 milyar TL. İlk ödeme 2018 yılı Ramazan Bayramı döneminde gerçekleştirildi. İlgili kalem son dönemde bütçeye yılda iki kez olmak üzere yaklaşık 20 milyar TL ile giderleri en belirgin artıran kalem oldu. Benzer şekilde Ramazan bayramı öncesi bu ay da ilgili ödemenin yapılması bekleniyor.
Merkezi yönetim bütçesinde 2018 sonunda bazı gider azaltıcı tedbirler de uygulandı ancak harcamalardaki sert artış genel olarak tek seferlik gelirlerle desteklendi.
Bütçe açığı 2018 yılında yüzde 52 artışla 72.6 milyar TL olmuştu.
Yeni Ekonomi Programı (YEP) adıyla ilan edilen Orta Vadeli Program’da 2019 yılında bütçe açığının 80.6 milyar TL olarak gerçekleşmesi, GSYH’ya oran olarak ise açığın yüzde 1.8 olması öngörülüyor. Ancak yılın ilk dört ayında 2019’un tamamı için hedeflenen bütçe açığının yüzde 67.6’sı gerçekleşmiş oldu.
Bir diğer taraftan ise Reuters’da bu hafta yayımlanan bir haberde de dikkat çekildiği üzere Hazine ve Maliye Bakanlığı, bütçenin daha fazla bozulmaması için için TCMB’nin 40 milyar liralık ihtiyat akçesini merkezi yönetim bütçesine aktarmayı planlarken, bu konuda gerekli yasal düzenleme üzerinde çalışılıyor.
Reuters’a bilgi veren üç üst düzey ekonomi kaynağı, merkezi yönetim bütçesinde açığın şu anda öngörülenden daha fazla olduğu ve bütçenin desteklenmesi için böyle bir adımın atılmasının planlandığını belirtiyor.
TCMB’nin 2019 için hedeflenen 80.6 milyar TL tutarındaki açığın yarısına denk gelen 40 milyar TL ihtiyat akçesinin bütçeye aktarılması açığının hedeflere yaklaşmasına destek olacak büyüklükte.
Merkezi yönetim bütçesi bu yıl erken alınan Merkez Bankası (TCMB) kârının bütçeye aktarımıyla OCak’ta 5.1 mlyr TL fazla vermişti. Her yıl Nisan ayında yapılmasına karşın bu yıl Ocak’ta gerçekleşti. TCMB’den bütçeye yaklaşık 37 milyar TL’lik aktarım yapıldı.
Artan harcamaların borçlanma ihtiyaçlarını artışını bir arada getirirken bunun enflasyondaki yükselişle aynı dönemde yaşanması ikincil piyasalarda faizlerde sert yükselişleri de beraberinde getiriyor. Gösterge 10 yıllık tahvil getirisi yüzde 20 civarında işlem görürken iki yıllık gösterge tahvil yüzde 26’nın da üzerinde seyrediyor.
